توجیه کردن مدیران؛ چالش بزرگ فیلم سازی در مشهد

*اگر موافق هستید از تئاتر شروع کنیم؟ این روز‌ها کمتر شما را در تئاتر می‌بینیم؛ دلیل این کم کاری چیست؟

آخرین نمایشی که بازی کردم، نمایش «باغ خونی» در سال ۱۳۹۷ بود. ازآنجاکه رشته تحصیلی‌ام سینماست و سال‌ها کار تصویر و عکاسی انجام می‌دادم، ترجیح می‌دهم فعالیتم را در حوزه تخصصی تحصیلی‌ام ادامه بدهم، بنابراین فعالیتم را در عرصه فیلم و سینما گسترده‌تر کردم و دیگر تئاتر کار نکردم. فعلا تصمیمم همین است و همین مسیر را می‌خواهم دنبال کنم. شاید اگر روزی فرصتی پیش آمد، دوباره تئاتر هم بازی کنم.

*در فیلم و سینما چه چشم اندازی دارید؟

تقریبا دو سالی است که با حمایت سازمان سینمایی سوره و حوزه هنری، باشگاه فیلم رویش را برای حمایت از فیلم سازان جوان در مشهد راه اندازی کرده‌ایم. داریم تلاش می‌کنیم فضایی در فیلم سازی فیلم کوتاه مشهد فراهم کنیم تا جوانان علاقه‌مند بتوانند فیلم بسازند و با توجه به هزینه‌های سنگین تولید فیلم، بچه‌ها دغدغه مالی نداشته باشند و بستری فراهم شود که تولیدات هنری مدنظرشان را بسازند. در این یکی دو سال بیشتر روی این موضوع متمرکز شده‌ام. همین الان که با شما صحبت می‌کنم، حدود بیست فیلم نامه مصوب در دستورکار تولید باشگاه قرار گرفته است. درکنار آن فضا‌های پاتوقی و کارگاهی نیز داریم. در حدود دو سالی که باشگاه فعالیت خود را آغاز کرده است، تقریبا بیست عنوان فیلم کوتاه تولید کرده‌ایم که در جشنواره‌های مختلف شرکت کرده‌اند. چندتایشان خیلی شاخص شده‌اند؛ مانند مستند کوتاه «مادر»، به کارگردانی نعمت سرگلزایی، که افتخارات زیادی به دست آورد. همچنین فیلم کوتاه «یک، دو، سه» پروانه زرین جشنواره فیلم کودک ونوجوان اصفهان را گرفت و «پیام» در جشنواره آکولاد آمریکا به عنوان فیلم منتخب انتخاب شد. حدود پانزده فیلم صدثانیه‌ای تولید کردیم که برخی از آن‌ها سال ۱۴۰۱ در جشنواره فیلم صد مقام‌های اول بخش داستانی و مستند را گرفتند. امسال با فیلم‌های «پای پرواز»، «سر»، «پاییز آمد»، «یک، دو، سه» و «پیام» برای اولین بار در جشنواره فیلم کوتاه تهران شرکت کردیم که در بخش سینماکتاب، «پای پرواز» رتبه اول و جایزه بزرگ را گرفت و «سر»، فیلم برتر از نگاه مخاطبان شد و جایزه مرکز هنری رسانه‌ای نهضت را گرفت.

*باشگاه برای حمایت از فیلم ها، رویکرد خاصی را دنبال می‌کند؟

هدف باشگاه این است که فیلم سازان جوان را شناسایی و بستر رشد آن‌ها را در استان فراهم و کمک کند آن‌ها وارد بدنه اصلی سینمای کشور شوند. ولی باشگاه فیلم رویش، زیرمجموعه حوزه هنری و سازمان سینمایی سوره است. اهداف حوزه هنری، مشخص و رویکرد اصلی آن، هنر انقلاب اسلامی است. در همین زمینه هم دارد بسترسازی می‌کند.

*روندی که برای باشگاه دارید، یعنی آموزش و حمایت از فیلم سازان جوان برای تولید، مشابه آن چیزی است که سال هاست در انجمن سینمای جوانان ایران پیگیری می‌شود؛ شما به چنین ایده آلی می‌خواهید برسید؟

جنسش خیلی متفاوت است. انجمن سینمای جوانان ایران از ابتدای تشکیلش در سال‌های اول انقلاب اسلامی، مرجع اصلی فیلم کوتاه بوده است و آموزش و تولید را پیش می‌برد. آنجا رویکرد‌ها متفاوت‌تر است. اینجا تولید و رشد خیلی پررنگ‌تر است. در باشگاه رویش به دنبال این هستیم که واقعا فضای فیلم سازی مشهد را تغییر بدهیم، هم از نظر مسائل فنی و تکنیکی و هم از نظر مسائل محتوایی و هنری.

* فیلم سازان فیلم کوتاه اغلب از نداشتن بستر مناسبی برای اکران به عنوان یکی از چالش‌های اصلی خود یاد می‌کنند؛ شما غیر از آموزش و حمایت از تولید، برنامه‌ای برای اکران فیلم‌هایی که تولید کرده‌اید، داشته‌اید؟

فیلم‌هایی را که تاکنون در باشگاه ساخته شده است، در پاتوق اکران فیلم «هفت کرانه» باشگاه به بهانه‌های مختلف اکران کرده‌ایم. بستر اصلی، فیلم کوتاه و دیده شدن آن در جشنواره هاست؛ چون مخاطب به دیدن فیلم بلند بیشتر رغبت دارد. برای بعضی تولیدات شاخصمان مانند تولیدات سینماحماسه رونمایی‌های متفاوتی گذاشتیم؛ مستند «داستان بارانی» و مستند «جمال الدین» که الان در پلتفرم‌های مختلف اکران شد. برای آثار داستانی سینماحماسه هم آذر امسال برنامه‌ای برای اکران و رونمایی در سینماهویزه داشتیم. کار‌های کوتاه‌تر را هم که در پاتوق‌های مختلف پخش می‌کنیم.

*منظورم یک پلتفرم و سیستم واحد مجازی برای اکران این آثار است، طوری که فیلم ساز فیلم کوتاه بتواند به اکران فیلمش امید ببندد و مخاطب هم آن را بشناسد.

در فضای مجازی همین الان هم فعال هستیم. بخش زیادی از تولیداتمان را به بهانه‌های مختلف در فضای مجازی بارگذاری کرده‌ایم. این آثار، هم در صفحه سینمایی سوره و هم در صفحه باشگاه رویش وجود دارند و بازخورد‌های مثبتی هم از آن‌ها گرفته‌ایم، اما برای اینکه در یک مجموعه مشخص و در یک پلتفرم خاص آن‌ها را ارائه کنیم که فروش بلیت هم داشته باشد، به دنبال این هستیم که فضایی را ایجاد کنیم. همچنین به زودی برای باشگاه یک سایت آماده می‌کنیم و فیلم‌هایی که تا الان ساخته شده است، به صورت منسجم در آن بارگذاری می‌کنیم که اگر مخاطبی علاقه‌مند بود، آنجا به فیلم‌ها دسترسی داشته باشد. برای پخش از سینما هم به دنبال این هستیم که مثل شیوه هنروتجربه، یک روز در هفته یا ماه را مشخص کنیم، اما نیاز به هماهنگی‌های بیشتری دارد؛ چون فقط موضوع اکران نیست و برای مخاطب هم باید برنامه داشته باشیم، به طوری که برنامه اکران با مخاطب داشته باشیم.

*در مورد فیلم «پاییز آمد» توضیح بدهید؟ چه شد که سراغ ساخت این فیلم رفتید؟

«پاییز آمد»، چند خرده روایت داستانی برگرفته از کتابی به همین نام، نوشته خانم گلستان جعفریان است. این کتاب سال گذشته قرار بود رونمایی شود و به همین بهانه پیشنهاد ساخت تیزر تبلیغاتی آن به باشگاه فیلم رویش داده شد. ما کتاب را که خواندیم، دیدیم ظرفیت کاری جدی‌تر از تیزر را دارد. پیشنهاد فیلم کوتاه داستانی را مطرح کردیم که سفارش دهنده پذیرفت. روایت‌هایی از سه فصل مختلف را انتخاب کردیم و در یک قصه مشخص گنجاندیم.

*تاکنون بازخورد‌هایی هم از فیلم گرفته‌اید؟

ماجرای کتاب در دهه ۶۰ رخ می‌دهد و ما هم سعی کردیم در تولید، این حال وهوا را حفظ کنیم و فضای صمیمی و مثبت آن دهه را به نمایش بگذاریم. مخاطبانی که کار را دیده‌اند، با این حال وهوا و نوستالژی‌ای که در فیلم هست، ارتباط خوبی برقرار کرده‌اند.

*موضوع تقریظ رهبری بر این کتاب در انتخاب شما در ساخت این فیلم چقدر اثرگذار بود؟

قصه این کتاب، خودش به اندازه کافی جذاب بوده است. به نظر من یکی از کار‌های متفاوتی است که تاکنون در ادبیات دفاع مقدس چاپ شده است. چون وجوه عاشقانه زندگی شهید و همسرش را خیلی پررنگ کرده است. ما هم سعی کردیم این موضوع را در فیلم لحاظ کنیم. خود این مسئله تأثیر خوبی گذاشت، ضمن اینکه بعدش به من اعلام کردند که این کتاب تقریظی هم از معظم له گرفته است و احتمالا بر دیده شدن فیلم، تأثیر مثبتی می‌گذارد. ولی خب، خود کتاب هم حال وهوای خوبی دارد و تاحدی وارد مسائل خصوصی‌تر زندگی یک شهید شده است؛ البته نه به معنای سرک کشیدن، بلکه رابطه‌های عاطفی را نشان داده است. این موضوع جنس کتاب را متفاوت کرده است. شاید به خاطر همین نگاه متفاوت هم تقریظ گرفته است.

*کتاب‌های خوب در حوزه دفاع مقدس زیاد داریم؛ یعنی این ظرفیت دراماتیک برای خیلی از کتاب‌های دیگر هم وجود دارد، ولی چرا کارگردان‌ها فقط به کتاب‌هایی که به دلایلی بولد می‌شوند، توجه می‌کنند؟

بله؛ وجود دارد؛ برای همین هم ما در باشگاه فیلم رویش، پاتوقی به نام «پاتوق اقتباس» ایجاد کرده‌ایم. چند فیلم نامه اقتباسی الان تولید شده است که در پروسه تولید قرار خواهند گرفت. ادبیات و روایت، مسئله مهمی است و معمولا کار‌های اقتباسی، کار‌های موفق تری بوده‌اند. خب، کتاب‌هایی که تقریظ رهبر معظم انقلاب را می‌گیرند، با توجه بیشتری روبه رو می‌شوند و بیشتر فروش می‌روند. درنتیجه، ناشر هم رغبت بیشتری برای ساخت تولیدات ارزش افزوده‌ای مانند فیلم، تیزر و پادکست برای آن‌ها پیدا می‌کند.

ارزیابی تان از شرایط فیلم سازی فیلم کوتاه در مشهد چیست؟

خیلی سخت است؛ چون جریان حرفه‌ای تولید فیلم در مشهد به صورت یک چرخه دائمی و پرتکرار نیست؛ در پاره‌ای کد‌ها مثلا طراح صحنه خوب، مدیرتولید خوب، مدیر فیلم بر داری خوب، صدابردار خوب یا طراح لباس خوب، ضعف‌هایی داریم. زمانی تئاتر هم همین وضعیت را در مشهد داشت. ولی به مرور که چرخه اجرا راه افتاد و سالن‌ها رونق گرفتند، فضای تئاتر متحول شد. الان کار‌ها اجرا می‌شوند و فروش بلیت دارند؛ یعنی تئاتر درآمد دارد، حالا نه آن چنانی، ولی به هرحال چرخه آن فعال است. فیلم کوتاه ساخته می‌شود، اما محلی برای اکران و بلیت فروشی ندارد و نیازمند حمایت‌های دولتی و بخش خصوصی است. بیشترین جایی که این کار‌ها دیده می‌شود، جشنواره هاست. اگر اکرانی هم داشته باشند، محدود و رایگان است. ضمن اینکه هزینه تولید یک فیلم کوتاه حرفه‌ای رقمی درخورتوجه است. از طرف دیگر، مدیران فرهنگی هنری استان هم هنوز آن طور که باید و شاید درباره تولید فیلم توجیه نیستند. اگر الان به یک مدیر استانی بگویید فلان تئاتر، چون چرخه آن وجود دارد، برایش قابل لمس و درک است، ولی در مورد فیلم نه؛ چون جریان حرفه‌ای فیلم سازی در مشهد به آن معنا وجود ندارد و داستانش خیلی با پایتخت متفاوت است. ما اینجا وقتی می‌خواهیم کاری را بسازیم، خیلی باید برای همراه کردن مدیران دولتی یا بخش خصوصی و گرفتن حمایت‌های مالی و معنوی انرژی صرف کنیم. در کار‌هایی ما نیاز داریم در لوکیشن‌های خاصی فیلم برداری کنیم؛ مثلا لوکیشن فیلم «پای پرواز» در فرودگاه بود. خب مگر تا حالا چند فیلم داشته‌ایم که در فرودگاه فیلم برداری کرده باشند؟ البته خداراشکر آنجا مسئولانی بودند که با سینما آشنایی داشتند و فضای کار را می‌شناختند و تمام قد با ما همکاری کردند، ولی مدیران بسیاری از ادارات اصلا توجیه نیستند و هیچ گونه همکاری نمی‌کنند؛ چون در فضای استان تا حالا چنین اتفاقاتی نداشته‌ایم. ولی در پایتخت آن قدر فیلم و سریال ساخته شده که این مسئله حل شده است.

*راه حلش به نظر شما چیست؟

چرخه تولید باید به صورت مستمر باشد و کار‌ها دیده شوند.

*برنامه‌ای برای ساخت فیلم بلند هم دارید؟

هدف باشگاه فیلم رویش، تولید فیلم بلند و سریال ولی با فیلم ساز بومی استان و مشهد است. ما یک مسیر رشد را آغاز کرده‌ایم و حتما از بین فیلم سازانی که در این باشگاه رفت وآمد می‌کنند، استعداد‌ها را شناسایی خواهیم کرد و با کمک آن‌ها در آینده‌ای نه چندان دور، یک فیلم بلند سینمایی خواهیم ساخت.

*خودتان چطور؟ پروژه ساخت فیلم بلندی ندارید؟

نه؛ من خودم به خاطر کار‌های اجرایی باشگاه، خیلی فرصتی برای تولید ندارم. این کار‌هایی هم که الان از من می‌بینید، مربوط به سال گذشته بوده است؛ البته درگیر شدن در کار‌های اجرایی خیلی علاقه‌ام نیست، ولی کاری که در باشگاه انجام می‌دهم، هم خودش یک فعالیت هنری است، به هرحال هر کار هنری نیازمند آن است که چند نفر کار‌های اجرایی آن را به عهده بگیرند. فعلا تمرکزم روی باشگاه و کسب نتایج خوب از آن است. ان شاءا... اگر وقت شد، من هم درکنار بچه‌ها دست به تجربه‌های هنری می‌زنم.